GAN NHIỄM MỠ: BỆNH GAN ĐANG NỔI TRỘI VÀ KHÔNG CHỈ ẢNH HƯỞNG ĐẾN GAN
Bên cạnh viêm gan siêu vi B và C mạn thì gan nhiễm mỡ là một bệnh lý phổ biến và đang có xu hướng gia tăng, theo thống kê cho thấy cứ 3 người trường thành thì có 1 người bị gan nhiễm mỡ.
Gan nhiễm mỡ là tình trạng tích tụ mỡ quá mức trong các tế bào gan, và khi > 5% tế bào gan bị nhiễm mỡ thì được chẩn đoán là gan nhiễm mỡ.
Tiến triển và gánh nặng của gan nhiễm mỡ
- Gan nhiễm mỡ hiện nay không còn là tình trạng lành tính, do nó có thể tiến triển thành viêm ganàxơ hoá ganàxơ ganàung thư gan. Khi bệnh tiến triển đến xơ gan khả năng hồi phục lại như lá gan ban đầu hầu như khó có thể đạt được.
- Người bị gan nhiễm mỡ không chỉ ảnh hưởng riêng tới gan mà còn tăng nguy cơ tử vong do bệnh lý tim mạch và mắc các bệnh ngoài gan sau này như: đái tháo đường, xơ vữa động mạch mà có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim và đột quỵ, suy tim, rung nhĩ, suy thận mạn, ung thư (ung thư đường tiêu hóa, phổi, tiết niệu, vú, buồng trứng…)
- Đau tức vùng dưới sườn bên phải, đầy bụng, khó tiêu, mệt mỏi (do tích tụ nhiều mỡ làm cho gan to và rối loạn chức năng gan)
- Do bệnh tiến triển từ từ một cách âm thầm cho nên phần lớn người bị gan nhiễm mỡ không có triệu chứng. Triệu chứng thường chỉ xuất hiện ở giai đoạn muộn khi bệnh đã tiến triển đến xơ gan hoặc ung thư gan với biểu hiện: vàng da, báng bụng, xuất huyết tiêu hóa, bệnh não gan, chán ăn, sụt cân…
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gan nhiễm mỡ:
- Tiền đái tháo đường hoặc đái tháo đường
- Thừa cân, béo phì, béo bụng
- Tăng huyết áp
- Rối loạn lipid máu
- Lạm dụng bia rượu
- Rối loạn về gien: mang biến thể gien liên quan đến chuyển hoá glucose và lipid
- Chế độ ăn nhiều calo/giàu fructose
- Ít hoạt động thể lực
- Ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ
- Suy giáp, Wilson, Celiac, nhiễm HCV (genotype 3), HIV, suy dinh dưỡng
- Thuốc: glucocorticoid, amiodarone, tamoxifen, methotrexate..
Các vấn đề cần biết khi phát hiện bị gan nhiễm mỡ:
- Có gây viêm gan hay chưa hay chỉ gan nhiễm mỡ đơn thuần
- Mức độ xơ hoá gan: F0, F1, F2, F3, F4
- Chức năng gan còn tốt không
- Các bệnh lý đi kèm làm bệnh gan nhiễm mỡ tiến triển nặng thêm: đái tháo đường, béo phì, rối loạn chuyển hoá, viêm gan siêu vi B và C mạn…
- Cần phải làm gì để cải thiện tình trạng bệnh
→ Khi đánh giá gan nhiễm mỡ bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện các xét nghiệm máu và hình ảnh học (siêu âm bụng, CT/MRI bụng, đo độ đàn hồi của gan) để ước lượng mức độ xơ hóa gan, các bệnh lý kết hợp làm bệnh gan tiến triển xấu hơn.
Điều trị: Gan nhiễm mỡ hoàn toàn có thể phòng ngừa và kiểm soát được nếu được phát hiện sớm. Mục tiêu điều trị chính trong gan nhiễm mỡ nhằm giải quyết tình trạng viêm gan nhiễm mỡ, phục hồi xơ hóa gan, và cải thiện tình trạng rối loạn tim mạch-chuyển hóa:
- Giảm cân: bằng cách kết hợp chế độ ăn ít năng lượng và tăng cường hoạt động thể chất đã được chứng minh giúp giảm hoặc phục hồi mức độ nhiễm mỡ, viêm gan và xơ hoá gan ở cả người thừa cân/béo phì và người có cân nặng bình thường.
- Giảm 5-10% cân nặng (thừa cân/béo phì), 3-5% (người có cân nặng bình thường)
- Giảm >5%: giảm nhiễm mỡ, 5%-10% phục hồi viêm, >10% cải thiện mức độ xơ hoá
- Tăng cường hoạt động thể chất: tuỳ theo bệnh lý tim mạch nền, khả năng vận động, tình trạng xương khớp cũng như sở thích mà có chế độ tập luyện phù hợp:
- Thực hiện ít nhất 150 phút/tuần hoạt động thể lực mức trung bình hoặc 75 phút/tuần hoạt động cường độ mạnh: đi bộ nhanh, chạy bộ, đạp xe, bơi lội, chơi thể thao như tennis, cầu lông, thể dục nhịp điệu…
- Kết hợp các bài tập đối kháng từ 2–3 lần/tuần: nâng tạ, hít đất, dùng dây kháng lực…
- Tránh lối sống tĩnh tại, ít vận động
- Chế độ ăn: theo kiểu Địa Trung Hải
- Tăng cường rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu và hạt
- Ăn cá và hải sản, gia cầm ít nhất 2 lần/tuần
- Thay thế mỡ động vật, bơ bằng chất béo lành mạnh như dầu ô liu
- Hạn chế thịt đỏ (bò, dê, heo..)
- Hạn chế thức ăn chế biến sẵn (nhiều đường, nhiều chất béo bão hoà): gà rán, xúc xích, lạp xưởng, hamburger, pizza, bánh ngọt…
- Tránh đồ uống có nhiều đường như nước ngọt, nước tăng lực, trà sữa
- Bỏ thuốc lá
- Hạn chế hoặc kiêng rượu bia (đặc biệt có xơ hoá gan từ F2)
- Kiểm soát tốt bệnh đồng mắc: thừa cân/béo phì (giảm cân bền vững), đái tháo đường (duy trì đường huyết mục tiêu), tăng huyết áp (ổn định huyết áp), rối loạn mỡ máu, viêm gan siêu vi B và C mạn…
- Tuỳ theo mức độ nặng của bệnh gan nhiễm mỡ và bệnh đồng mắc: bác sĩ chỉ định sử dụng thuốc phù hợp
Thông điệp:
- Gan nhiễm mỡ là một bệnh lý rất phổ biến, đang có xu hướng gia tăng, tiến triển âm thầm có thể dẫn đến xơ gan, ung thư gan →vì vậy cần tầm soát và đánh giá gan nhiễm mỡ để ngăn chặn các biến chứng và gánh nặng do gan nhiễm mỡ gây ra, đặc biệt ở nhóm đối tượng nguy cơ cao (đái tháo đường, thừa cân, béo phì, lạm dụng bia rượu, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu…)
- Bệnh hoàn toàn có thể phòng ngừa và kiểm soát được nếu được phát hiện sớm
- Thay đổi lối sống để đạt được giảm cân bao gồm duy trì hoạt động thể chất và chế độ ăn uống khoa học là yếu tố then chốt trong quản lý gan nhiễm mỡ và giúp ngăn ngừa bệnh tiến triển
