Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đột quỵ là nguyên nhân tử vong đứng hàng thứ 2 toàn cầu và là nguyên nhân hàng đầu gây tàn phế lâu dài. Tại Việt Nam, mỗi năm ước tính có hơn 200.000 ca đột quỵ mới, trong đó khoảng 50% tử vong hoặc để lại di chứng nặng. Tại Bệnh viện An Bình, mỗi năm chúng tôi tiếp nhận khoảng
Đột quỵ ngày càng trẻ hóa, không chỉ gặp ở người cao tuổi mà còn xuất hiện ở người dưới 40 tuổi do lối sống ít vận động, stress, hút thuốc, uống rượu, tăng huyết áp, đái tháo đường…
Đột quỵ có 2 thể chính đó là nhồi máu não và thể còn lại là xuất huyết não. Ngoài ra, còn có cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA), là tình trạng tắc nghẽn tạm thời, kéo dài vài phút đến vài giờ, nhưng có thể là dấu hiệu cảnh báo đột quỵ nghiêm trọng trong tương lai.
Về mặt dich tễ học thì thể nhồi máu não vẫn phổ biến hơn. Nhồi máu não thông thường chiếm gấp 4 lần xuất huyết não, tức là chiếm 80%, còn xuất huyết não chiếm khoảng 20%. Cứ 100 người bị đột quỵ thì có 80 người là nhồi máu não, còn 20 người còn lại là xuất huyết não.
- Dấu hiệu nhận biết sớm đột quy:
BE FASTtiền thân làFASTlà cụm từ viết tắt được hội tim mạch Mỹ (AHA) cũng như nhiều tổ chức khác sử dụng, giúp bệnh nhân và người thân dễ dàng ghi nhớ về những triệu chứng của đột quỵ nhằm nhận biết sớm và cấp cứu kịp thời bệnh nhân bị đột quỵ.
BE FASTlà cụm từbao gồm 6 chữ cái, mỗi chữ mô tả một dấu hiệu nhận biết sớm đột quỵ:
- B (BALANCE):Diễn tả triệu chứng khi bệnh nhân đột ngột mất thăng bằng, chóng mặt, đau đầu dữ dội và mất khả năng phối hợp vận động.
- E (EYESIGHT):Thể hiện việc bệnh nhân bị mờ mắt (giảm thị lực) hoặc mất hoàn toàn thị lực của 1 hoặc cả 2 mắt.
- F (FACE):Miêu tả sự biến đổi của khuôn mặt, bệnh nhân có thể bị liệt, méo miệng, nhân trung (đoạn nối giữa điểm dưới mũi đến môi trên) bị lệch, thể hiện rõ nhất khi bệnh nhân cười mở miệng lớn.
- A (ARM):Bệnh nhân cử động khó hoặc không thể cử động tay chân, tê liệt 1 bên cơ thể. Cách xác nhận nhanh chóng nhất là yêu cầu bệnh nhân giơ 2 tay lên và giữ lại cùng 1 lúc.
- S (SPEECH):Bệnh nhân khó nói, phát âm không rõ, nói dính chữ, nói ngọng bất thường. Bạn có thể kiểm tra bằng cách yêu cầu người nghi ngờ bị đột quỵ lặp lại một câu đơn giản bạn vừa nói.
- T (TIME):Khi xuất hiện đột ngột các triệu chứng trên hãy nhanh chóng gọi115hoặc đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu kịp thời.
Chẩn đoán và điều trị đột quỵ cấp
Sau khi người bệnh đột quỵ cấp được nhận định bởi Bác sĩ cấp cứu, sẽ khởi động CODE STROKE.
Bác sĩ Cấp cứu sẽ chỉ định chụp CT scan sọ não không cản quang đồng thời báo Bác sĩ đột quỵ và Bác sĩ chẩn đoán hình ảnh.
Tại phòng CT, Bác sĩ đột quỵ sẽ khám xác định lại chẩn đoán, giờ khởi phát, đánh giá thang điểm NIHSS, chụp phim CT scan sọ não để loại trừ xuất huyết não và hội chẩn với BS chẩn đoán hình ảnh.
Đối với bệnh nhân khởi phát đôt quỵ trong vòng 4,5h:
Bác sĩ đột quỵ sẽ dùng thuốc tiêu sơi huyết đường tĩnh mạch rTPA, đồng thời chụp thêm ct mạch máu não để tìm nguyên nhân, nếu thấy tắc mạch lớn chuyển đi can thiệp mạch máu não.
Đối với bệnh nhân khởi phát đôt quỵ sau 4.5h:
Bác sĩ đột quỵ cũng sẽ đánh giá lại lâm sàng, thời gian khởi phát, thang điểm NIHSS cùng với bs chẩn đoán hình ảnh khảo sát nếu có tắc mạch máu lớn như ICA, M1MCA, BA thì bệnh nhân sẽ được chuyển đi can thiệp mạch máu não.
Hiện tại Bv An Bình đã làm rất tốt việc điều trị đột quỵ trong cửa sổ 4,5h và được chứng nhận vàng và bạch kim từ Hội Đột quỵ Thế giới (WSO).
Thế can thiệp mạch máu não là gì
Can thiệp mạch máu não là một phương pháp điều trị ít xâm lấn trong lĩnh vực can thiệp thần kinh – mạch máu, được thực hiện bằng cách đưa các dụng cụ chuyên biệt (ống thông, dây dẫn, stent, coil…) vào hệ thống mạch máu não thông qua đường động mạch (thường từ động mạch đùi hoặc động mạch quay).
Phương pháp này thường được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa can thiệp thần kinh ( bs nội thần kinh, bs ngoại thần kinh và bs chẩn đoán hình ảnh được đào tạo và có chứng chỉ can thiệp thần kinh)
Mục tiêu là chẩn đoán và điều trị các bệnh lý mạch máu não mà không cần phải phẫu thuật mở sọ.
Triển vọng của can thiệp mạch máu não trong tương lai được đánh giá rất lớn vì đây là một trong những lĩnh vực phát triển nhanh nhất của y học hiện đại, đặc biệt trong điều trị đột quỵ não và bệnh lý mạch máu não phức tạp.
Thực hiện: Khoa Nội thần kinh/Tổ truyền thông
